Παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα του παιδιού

-Από το Θ. Παξινό ψυχολόγο MSc του Κέντρου Ημέρας για ασυνόδευτους ανήλικους της Praksis στην Πάτρα (Drop-In Centre)

Η καθημερινότητα κραυγάζει ότι τα δικαιώματα των παιδιών παραβιάζονται και εμείς κωφεύουμε με «ενήλικη μαεστρία» μετατρέποντας τα αυτονόητα Δικαιώματα των Παιδιών σε «παιδικά δικαιώματα», απαξιώνοντας τα δηλαδή και γιατί όχι εκμηδενίζοντας τα. Η Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα των Παιδιών είναι πάντοτε μια καλή ευκαιρία να χαμηλώσουμε λίγο περισσότερο το «ενήλικο βλέμμα» μας και να κοιτάξουμε με περισσότερο ενδιαφέρον και ευαισθησία τους ανήλικους συνανθρώπους μας, τα παιδιά, των οποίων τα δικαιώματα καθημερινά αμφισβητούνται και καταπατώνται. Επιπρόσθετα, είναι μια καλή ευκαιρία να μην αρκεστούμε στις ευρύτερες ανθρωπιστικές μας ιδέες και ευαισθησίες εκφράζοντας τον προβληματισμό μας γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα και την αμέριστη συμπαράσταση μας -απλά και ανώδυνα. Αντιθέτως, ο καθένας προσωπικά μπορεί να συνειδητοποιήσει και να αναγνωρίσει τις ευθύνες του, την άγνοια ή και την αδιαφορία του αναφορικά στην καταστρατήγηση των αυτονόητων δικαιωμάτων των παιδιών.

Το πρόβλημα είναι υπαρκτό κοιτάζοντας απλά στα φανάρια των δρόμων, ακούγοντας τα κλάματα ενός παιδιού από το διπλανό διαμέρισμα, βλέποντας το μικρό παιδάκι που επαιτεί στην άκρη του πεζοδρομίου, στα κύματα των προσφύγων, στους ασυνόδευτους ανήλικους από το Αφγανιστάν, το Ιράν, το Σουδάν, τη Συρία κ.α.
Η καθημερινότητα κραυγάζει ότι τα δικαιώματα των παιδιών παραβιάζονται και εμείς κωφεύουμε με «ενήλικη μαεστρία» μετατρέποντας τα αυτονόητα Δικαιώματα των Παιδιών σε «παιδικά δικαιώματα», απαξιώνοντας τα δηλαδή και γιατί όχι εκμηδενίζοντας τα. Κάπως έτσι θα μπορούσε να ερμηνευθεί και το γεγονός ότι ενώ υπάρχει Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών που καθορίζει το εύρος των δικαιωμάτων τα οποία οφείλουν να απολαμβάνουν τα παιδιά οπουδήποτε στον κόσμο και θέτει τις βασικές προϋποθέσεις για την ευημερία τους, η πραγματικότητα διαμορφώνεται με διαφορετικό τρόπο. Με έναν τρόπο σκληρό, βίαιο σε βαθμό που τη χαρακτηρίζει ακατάλληλη για ανηλίκους. Το ερώτημα που γεννάται είναι αν δίνεται σε αυτή την περίπτωση η ενήλικη συναίνεση.

 

http://www.youtube.com/watch?v=jQ4Kcq4H0fk

Ο «κόσμος των παιδιών»

Τι επικρατεί λοιπόν στον «κόσμο των παιδιών»; Οι στατιστικές αναλύσεις παρουσιάζουν μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία για τους λάτρεις των αριθμών. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι περίπου ένα δισεκατομμύριο παιδιά στον κόσμο βιώνουν κακοποίηση στη ζωή τους, ότι στην Ανατολική και Νότια Αφρική 1 στα 3 κορίτσια και 1 στα 5 αγόρια θα υποστούν σεξουαλική κακοποίηση πριν από την ηλικία των 18 ετών, ότι η βία, η εκμετάλλευση, η κακοποίηση των παιδιών συχνά ασκείται από οικεία πρόσωπα, οικογένεια, εκπαιδευτικούς, εργοδότες, αστυνομικούς, κρατικούς και μη κρατικούς λειτουργούς κ.α. με αρνητικές επιπτώσεις, τις περισσότερες φορές, στη σωματική και ψυχική τους υγεία τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.
Επιπλέον, 150 εκατομμύρια παιδιά 5-14 ετών εμπλέκονται στην παιδική εργασία, 145 εκατομμύρια παιδιά είναι ορφανά από τον ένα ή και τους δύο γονείς τους, 70 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια σε 29 χώρες έχουν υποστεί την πρακτική του ακρωτηριασμού ή αποκοπής των γεννητικών τους οργάνων, οι μητρικοί θάνατοι που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό είναι ένα σημαντικό ποσοστό της θνησιμότητας κοριτσιών ηλικίας 15-19 ετών σε όλο τον κόσμο, 51 εκατομμύρια παιδιά δεν καταγράφονται ληξιαρχικά κατά τη γέννησή τους, 16,6 εκατομμύρια παιδιά έχουν χάσει τον ένα ή και τους δύο γονείς τους εξ αιτίας του AIDS, πάνω από 1 εκατομμύριο παιδιά είναι υπό κράτηση στα συστήματα δικαιοσύνης, 165 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών στον κόσμο ήσαν καχεκτικά το 2011, 61 εκατομμύρια παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο, 22,4 εκατομμύρια βρέφη δεν προστατεύονται από τις ασθένειες με τακτικούς εμβολιασμούς, 18 εκατομμύρια βρέφη στις αναπτυσσόμενες χώρες γεννιούνται λιπόβαρα, σχεδόν 2,5 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από πνευμονία, διάρροια και ελονοσία, 3,4 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 15 ετών σε όλο τον κόσμο ζουν με AIDS .
Στην ελληνική πραγματικότητα, σύμφωνα με την Έκθεση «Η κατάσταση των παιδιών στην Ελλάδα 2013», η παιδική φτώχεια στην Ελλάδα ανέρχεται στο 23,7% (465.000 φτωχά παιδιά), το 16,4% του συνόλου των ανηλίκων εμφανίζεται να διαβιεί σε νοικοκυριά με «σοβαρή υλική αποστέρηση». Η παραβατικότητα των ανηλίκων έχει αυξηθεί εντυπωσιακά κυρίως μεταξύ των ετών 2010 - 2011 κατά 53,4%. Όσον αφορά στους ανήλικους μετανάστες, αναφέρεται ότι το 2011 χορηγήθηκαν συνολικά 549.604 άδειες παραμονής σε μετανάστες στην Ελλάδα, το 21% των περιπτώσεων αυτών αφορούσαν ανηλίκους κάτω των 14 ετών (το 84,5% των παιδιών προέρχονται από την Αλβανία). Οι συλληφθέντες ανήλικοι για παράνομη είσοδο και παραμονή στην Ελλάδα από το 2006 έως το 2012 ανέρχονται σε 83.487. Οι αιτήσεις ασύλου των ανηλίκων εμφανίζουν σημαντική μείωση από το 2008 και ανέρχονταν για το 2012 σε 510.

Τάδε έφη Στατιστική, αλλά μετά τη Στατιστική τι;
 
Τι γίνεται με όλα αυτά τα παιδιά; Πως εξασφαλίζουν και πως προστατεύουν τα δικαιώματα τους οι αρχές; Ποια είναι η νομική και κοινωνική υποστήριξη που τους παρέχεται;
Αν σε αυτό το σημείο περάσουμε σε πιο ιδιαίτερες περιπτώσεις όπως αυτή των ανήλικών προσφύγων τα ερωτήματα και τα ερωτηματικά αυξάνονται αντιστρόφως ανάλογα σε σχέση με τις απαντήσεις και τις επικείμενες λύσεις. Πως λοιπόν, αντιμετωπίζει τους ανήλικους ασυνόδευτους πρόσφυγες ένα σύστημα που λειτουργεί με γνώμονα τον ωχαδερφισμό και διασφαλίζεται πίσω από γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες και πολιτικές ασάφειες. Πως διαχειρίζεται την ανηλικότητα τους και την ελευθερία κυκλοφορία τους; Πως αντιμετωπίζει τα διπλά προβλήματα και τις δυσχέρειες που βιώνουν τόσο ως παιδιά (έχουν τις ίδιες ανάγκες με τα άλλα παιδιά) όσο και ως πρόσφυγες (έχουν τις ίδιες ανάγκες και παρόμοιες εμπειρίες με τους άλλους πρόσφυγες); Πως μεταχειρίζεται τη διπλά ευάλωτη αυτή κατηγορία προσφύγων τους ασυνόδευτους ανήλικους και αιτούντες άσυλο; πως δικαιολογεί την παράνομη κράτηση τους στα κρατητήρια σε απάνθρωπες συνθήκες, ποιες πολιτικές ένταξης εφαρμόζει κατά τη διάρκεια της εξέτασης του αιτήματος ασύλου τους και ποιες είναι οι υποστηρικτικές υπηρεσίες που παρέχει; Ποιες είναι οι συνθήκες υποδοχής των ανήλικων προσφύγων; Τι γίνεται με το ζήτημα της στέγης, της υγειονομικής περίθαλψης και της εκπαίδευσης τους; Πως προστατεύει τους ανήλικους από τα επεισόδια ρατσιστικής βίας, εκμετάλλευσης, κακοποίησης, κατάχρησης εξουσίας.
Μέχρι να λάβουμε κάποιες απαντήσεις, ας συνειδητοποιήσουμε ότι στη Συρία μετά από τρία χρόνια κρίσης ο αριθμός των παιδιών που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τη χώρα τους έχει ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο. Ένας αριθμός που στην ουσία προκαλεί φρίκη αλλά ταυτόχρονα υποδεικνύει και την αδυναμία και την αποτυχία του «ενήλικου κόσμου» να προστατεύσει τα παιδιά και να διασφαλίσει τα δικαιώματα τους. Τα τραυματισμένα σωματικά και ψυχολογικά παιδιά που αναγκάστηκαν να γίνουν πρόσφυγες με τους γονείς τους είτε ασυνόδευτα αλλά και αυτά που κατάφεραν να διαφύγουν με ασφάλεια στο Λίβανο, στην Ιορδανία, την Τουρκία, το Ιράκ, την Αίγυπτο, την Ευρώπη έχουν να αντιμετωπίσουν ένα σύστημα που έχει την τάση να αμφισβητεί όχι μόνο τα δικαιώματα τους αλλά και την ύπαρξη τους εν γένει. Ένα σύστημα ενηλίκων που μπροστά στην ανηλικότητα μπορεί να προστάζει, να αγνοεί και να εθελοτυφλεί….
Κλείνοντας, θα θέλαμε η Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα των Παιδιών να είναι αφορμή να ηχήσει στα αυτιά μας η ενήλικη φωνή μας προς ένα παιδί. Θα μπορούσε να είναι κάπως έτσι;
Πρέπει να φύγεις/ φύγε/ γρήγορα/ μην κοιτάξεις πίσω/ πρέπει να τα καταφέρεις/ πρέπει να δουλέψεις/ πρέπει να στείλεις χρήματα/ μην κλάψεις ποτέ/ μην δειλιάσεις/ πρέπει να βοηθήσεις την οικογένεια σου/ πρέπει να φύγεις μόνος σου/ δεν είσαι παιδί πια – δεν πρέπει να φοβάσαι/ φύγε αλλιώς θα πεθάνεις/ προχώρα/ μη μιλάς/ στάσου όρθιος/ σήκω/ πέρασε έξω/ μη μιλάς/ στάσου στα κάγκελα να σε βλέπω/ μη με κοιτάς/ να γυρίσεις πίσω @@ξένε/ απάντα σε ότι σε ρωτάω/ γιατί δεν απαντάς/ τι δεν καταλαβαίνεις/ πέρασε έξω/ στάσου εκεί/ ακίνητος/ δεν έχει φαγητό/ δεν έχει τίποτα εδώ/ δεν θα φας αν δεν δουλέψεις/ κάνε αυτό που σου λέω/ να πας πίσω/ σήκω..τώρα τουαλέτα/ τι είναι αυτά που κρατάς, φέρε τα εδώ/μη κάθεσαι έτσι/ πως είσαι έτσι/ προσοχή/ μη μιλάς όταν σου μιλάω..τι δεν καταλαβαίνεις/ πέρνα έξω/ έλα εδώ/ άντε ρε @@@/ μη μου αντιμιλάς/ θα κάνεις ότι σου λέω εγώ/ γρήγορα/ φύγε/ να πας….

Στη συνέχεια, αν ηχήσει και μια παιδική φωνή σε όλα τα παραπάνω, θα μπορούσε να αναρωτιέται τα ακόλουθα;
 
Πώς να φτιάξω τον εαυτό μου μέσα σε τόσες προστακτικές…
Πώς να δω την ομορφιά, πώς να νιώσω την ελευθερία με τόσους εξαναγκασμούς…
Πώς να βρω το ενιαίο μέσα σε τόσα κομμάτια….
Πώς να κάνω όνειρα μέσα σε κάγκελα και κλουβιά…
Πώς να «αδράξω» τη μέρα μου με το soundtrack της αστυνομίας στο μυαλό μου και τις «εικαστικές παρεμβάσεις» από τα γκλοπ πάνω στο σώμα μου..
Πώς να εμπιστευτώ τους άλλους ανθρώπους όταν μου δανείζουν υποσχέσεις… όταν οι υποσχέσεις αυτές από άλλους καλούνται δικαιώματα… όταν αυτά τα δικαιώματα είναι λέξεις γραμμένες σε χαρτιά… όταν αυτές οι λέξεις για άλλους είναι τόσο δύσκολες στο να τις θυμηθούν… ενώ άλλοι τις αγνοούν και τις αρνούνται… όταν αυτές οι λέξεις, οι υποσχέσεις, τα δικαιώματα… ηχούν στα αυτιά μου σαν πυροτεχνήματα… που φωτίζουν στιγμιαία τον ουρανό και πέφτουν σαν σκόνη στο έδαφος… εγώ κοιμάμαι κάθε μέρα στο έδαφος… κοιμάμαι στο πάτωμα μιας φυλακής… δεν είδα καν το πυροτέχνημα… δεν το άκουσα… δεν κοιμάμαι καν…
Πώς να σκεφτώ το μέλλον μου όταν το σήμερα είναι επώδυνο, αβέβαιο… όταν το αύριο μοιάζει με το σήμερα, όταν το μεθαύριο με το αύριο, το σήμερα, το χτες και το προχθές… πώς να φανταστώ το μέλλον μου όταν δεν ξέρω καν τι μέρα είναι σήμερα, Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη…. Αλήθεια τι μέρα έχουμε; Και τι σημασία έχει; Όταν το μέλλον μου, για τώρα, εξαρτάται από ένα φράχτη, μια βάρκα, πολλές σφαίρες που δεν βρήκαν το στόχο τους… ένα φορτηγό ψυγείο… ένα καράβι, συλλήψεις, κρατήσεις, επιστροφές, τύχη… τύχη… τύχη, ένα ατύχημα, ένας τραυματισμός… Ποιος θα με βοηθήσει;
Πώς να ονειρευτώ το μέλλον μου όταν εξαγοράζω το δικαίωμα μου στο σήμερα για να μπορέσω κάποτε να πω ότι θα ξεκινήσει το δικαίωμα μου στο μέλλον…
Πώς να διατηρήσω την παιδική μου ύπαρξη όταν δουλεύω για να μπορώ να υπάρχω, όταν αγωνίζομαι να επιβιώσω, όταν ρισκάρω τη ζωή μου για να ζήσω, όταν παίζω καθημερινά με αντιπάλους την αδιαφορία των μεγαλύτερων, τα νομικά πλαίσια, τις πολιτικές…. Πώς να συνεχίσω να σκέφτομαι όπως τα άλλα παιδιά της ηλικίας μου, όταν δεν με ξυπνάει το ξυπνητήρι για το σχολείο αλλά βόμβες, όταν δεν εξασκούμε στα μαθηματικά αλλά μετράω απώλειες… απώλειες δικών μου ανθρώπων… όταν κλαίω και πενθώ όχι γιατί καταστράφηκε το αγαπημένο μου παιχνίδι αλλά γιατί έχασα τα αδέρφια μου, όταν με κακοποιούν και με βασανίζουν, όταν γκρεμίστηκε το σπίτι μου, όταν… όταν… όταν κλαίω γιατί δεν αποχωρίζομαι τη μητέρα μου την πρώτη μέρα στο σχολείο…. αλλά γιατί πρέπει να φύγω για ένα άγνωστο ταξίδι, μαζί με αγνώστους, σε ένα άγνωστο μέρος… όταν το «στάσου προσοχή» που συνοδεύεται στην καλύτερη περίπτωση από ένα «ρε» στη χειρότερη από «@@@», δεν είναι στο προαύλιο του σχολείου αλλά σε κάποιο αστυνομικό τμήμα, στο κέντρο κράτησης… όταν κλαίω γιατί τελικά είμαι εγκλωβισμένος, μόνος… όταν πρέπει το ανήλικο μυαλό μου να σκεφτεί και να πάρει αποφάσεις ενηλίκων…

Μπορείς τώρα να δώσεις απαντήσεις ως ενήλικας…