«Η σάτιρα θίγει και εξημερώνει…»
Με αφορμή την γελοιογραφία του Χατζόπουλου στα ΝΕΑ, που έχει αναχθεί σε μέγα πολιτικό θέμα, κάναμε βουτιά στο χρόνο και ανασύραμε τον ορισμό της σάτιρας, όπως τον είχε δώσει ο Γεώργιος Παπανδρέου πριν από 60 χρόνια.
Το 1953, ο Εισαγγελέας είχε ασκήσει αυτεπάγγελτα δίωξη κατά της εφημερίδας «ΑΘΗΝΑΪΚΗ» για περιύβριση αρχής.
Η εφημερίδα είχε δημοσιεύσει γελοιογραφία του τότε υπουργού Συντονισμού στην κυβέρνηση του Ελληνικού Συναγερμού Σπύρου Μαρκεζίνη.
Στη δίκη προσήλθε και κατέθεσε μάρτυρας υπεράσπισης των υπεύθυνων της εφημερίδας ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Μεταφέρουμε εδώ αποσπάσματα από τη δίκη: "Πρόεδρος: Κύριε πρόεδρε ποιά είναι η γνώμη σας δια τας γελοιογραφίας της "Αθηναϊκής";
Γ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: "Η σχετική διάταξις ορίζει ότι είναι κολάσιμος η "περιύβρισις δημοσίας αρχής". Πρόκειται επομένως να εξεταστεί εάν οι γελοιογραφίες είναι περιύβρiσις και ακόμη εάν οι εικονιζόμενοι είναι, καθ' ον τρόπον εικονίζονται, δημοσία αρχή...
Καθόσον αφορά την σάτυραν, την γελοιογραφίας η εύρεσις διαχωριστικής γραμμής μεταξύ του ελέγχου και της ύβρεως είναι δυσχερεστάτη... Διότι η γελοιογραφία, ως εκ της φύσεώς της, είναι υπερβολή...
"... Επομένως εάν υπεστηρίζετο ότι μία γελοιογραφία, η οποία αποβλέπει εις το να προκαλέσει γέλωτα εις βάρος ενός προσώπου, εάν υποστηριχθεί ότι επιτρέπεται μόνον υπό τον όρον να μη προκαλεί γέλωτα, τότε πρόκειται να ανεχόμεθα μόνον τας ανάξιας γελοιογραφίας, και τότε θα υποστηρίζαμεν ότι επιτρέπεται η αποτυχημένη γελοιογραφία και απαγορεύεται η επιτυχής".
"Η γελοιογραφία των δημοσίων ανδρών μόνον όταν υπαινίσσεται αταξίαν εις την διαχείρισιν του δημοσίου χρήματος, τότε πρέπει να είναι διώξιμος. Και αυτή είναι η διαχωριστική γραμμή. Διότι τότε δεν είναι απλή θυμηδία περί το πρόσωπον, αλλά υπαινιγμός πράξεως αξιοποίνου ή αθεμίτου κατά την άσκησιν της εξουσίας του".
Σ' αυτή την περίπτωση ο Γεώργιος Παπανδρέου υποδεικνύει προσφυγή στη δικαιοσύνη, διότι πρόκειται περί ενός γεγονότος, το οποίον πρέπει να ερευνηθεί από αμερόληπτον, έγκυρον αρχήν".
"Τότε μένουν εκτεθειμένοι απέναντι της κοινής γνώμης οι κύριοι δημόσιοι άνδρες οι οποίοι, υβριζόμενοι δια καταχρήσεις μένουν ασυγκίνητοι. Και το σημειώνει αυτό η κοινή γνώμη δια να επιβάλει την ιδικήν την κύρωσιν".
"Κύριε πρόεδρε, η σάτιρα θίγει και εξημερώνει. Η ύβρις θίγει και εξαγριώνει.
"Υπό την έννοιαν αυτήν η σάτιρα επιτελεί και μίαν αποστολήν εξημερώσεως των πολιτικών ηθών. Διότι η ιλαρότης την οποίαν προκαλεί είναι καταπράυνσις. Ιδού γιατί αποτελεί στοιχείον πολιτισμού. Βεβαίως, θίγει, αλλά το συμπέρασμα αυτής της ενοχλήσεως είναι ότι εξατμίζεται η βιαιότης των παθών και δημιουργείται μία ήμερος ατμόσφαιρα δημόσιου βίου. Υπό την έννοιαν αυτήν είναι κακόν όχι αμιγές καλού, διότι, εάν λείψει η σάτιρα, θα παραμείνη μόνον η βιαιότης της ύβρεως και τοιουτοτρόπως αποστερούμεν την Δημοκρατίαν από ένα στοιχείον εξημερώσεως".
Στη συνέχεια ο Γεώργιος Παπανδρέου, δίνει το παράδειγμα δεόντως αυτοσαρκαζόμενος. Λέει:
"Ανήκω εις τους ανθρώπους οι οποίοι έχουν ευνοηθεί από την σάτιραν, οι οποίοι έχουν προτιμηθεί. (Γέλωτες). Σας ομιλεί ένας παθών. "Παθών εις τοιούτον βαθμόν ώστε... δυσκολεύομαι να ανεύρω συναδέλφους. (Γέλωτες)...".
"... Η κατάχρησις περιέχει την θεραπείαν. Διότι οδηγεί εις τον κόρον και, τελικώς, ο γελοιογραφούμενος γίνεται πρόσωπον συμπαθές και διάσημον...".
Άλλοι καιροί, άλλα πολιτικά ήθη!